Γερνάμε σαν χώρα! Αυτό είναι αποδεδειγμένο γεγονός και όχι κάποια γνώμη. Τα στοιχεία δεν είναι ευχάριστα. Και δεν υπάρχει καμία σαφής πολιτική μέριμνα για το μέλλον ή την ανατροπή της εικόνας. Γιατί συμβαίνει αυτό και πώς θα ανατραπεί;

Από τη Μαρκέλλα Ρεπανέλη

Η γήρανση του πληθυσμού της Ελλάδας είναι μια δημογραφική «βόμβα». Και δεν το λέμε εμείς αλλά επιφανείς καθηγητές πανεπιστημίων, γιατροί, ειδικοί οικονομολόγοι. Η βόμβα αυτή έχει τεθεί στα θεμέλια όλης της Ευρώπης και όχι μόνο της χώρας μας. “Ο πληθυσμός γερνάει ταχύτερα από τις προβλέψεις” τόνισε η Αλεξάνδρα Τραγάκη, καθηγήτρια στο Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου μιλώντας στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής.

Οι αιτίες αυτής της αρνητικής εξέλιξης είναι πολλές, από την αύξηση του προσδόκιμου ζωής και τον έλεγχο της γονιμότητας έως το μοντέλο τού “λίγα παιδιά και πιο αργά” που ακολουθούν πολλά ζευγάρια στις σύγχρονες κοινωνίες. Γιατί συμβαίνει αυτό; Τι ακριβώς σημαίνει ότι η χώρα μας γερνάει;

Τι λένε τα στοιχεία-σοκ για τη χώρα μας;

Σύμφωνα με την Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρία τα στοιχεία για τη γήρανση του πληθυσμού στην Ελλάδα είναι δυσοίωνα. Ο πληθυσμός της χώρας μειώνεται σε απόλυτους αριθμούς ετησίως συνεχώς από το 2011, οπότε και για πρώτη φορά ο αριθμός των γεννήσεων και των μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα υπολείπεται του αριθμού των θανάτων και της μετανάστευσης Ελλήνων στο εξωτερικό. Το αντίστοιχο φαινόμενο στην Ευρώπη εμφανίστηκε το 2015, υποδηλώνοντας ότι το πρόβλημα είναι συνολικό. Η Ελλάδα κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε γηράσκοντα πληθυσμό.

Τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών αντιπροσωπεύουν σήμερα στη χώρα μας ποσοστό πάνω από το 20,7% του πληθυσμού και σύμφωνα με τις προβλέψεις, το 2030 θα είναι περίπου το 30% του πληθυσμού, ενώ το 2050 θα πλησιάσουν το 1/3 του πληθυσμού! Αντίθετα, το αντίστοιχο ποσοστό των ατόμων ηλικίας 0-14 ετών είναι σήμερα περίπου 14% και αναμένεται να υποχωρήσει το 2050 στο 10-12%. Αντίστοιχα, η μέση ηλικία, που ήταν 26 έτη το 1951 και που είναι 44 έτη σήμερα, αναμένεται να αυξηθεί και να αγγίξει τα 50 έτη. Αυτή η δημογραφική γήρανση -κοινή σε όλες τις δυτικού τύπου χώρες- προκαλεί πολλά προβλήματα ιατρικά, κοινωνικά, οικογενειακά, οικονομικά, ασφαλιστικά, κ.ά. που θα προσλάβουν εκρηκτικές διαστάσεις στις προσεχείς δεκαετίες.

Ασφαλιστική «βόμβα» η γήρανση

Σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και με βάση στοιχεία και προβλέψεις της Eurostat, υπολογίζεται ότι ενώ σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση αντιστοιχούν 4 άτομα σε παραγωγική ηλικία (15-64 ετών) ανά 1 συνταξιούχο άνω των 65 ετών, το 2060 θα υπάρχουν μόνο 2 άτομα για κάθε 1 συνταξιούχο, αναλογία που αποτελεί τη δυσάρεστη πραγματικότητα για την πατρίδα μας σήμερα! Το πρόβλημα αυτό είναι γενικό για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και θα προκαλέσει μεγάλα προβλήματα βιωσιμότητας στα ασφαλιστικά συστήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σύμφωνα με στοιχεία άρθρου που δημοσιεύεται στο οικονομικό δελτίο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) το οποίο εξετάζει τις μακροοικονομικές και δημοσιονομικές συνέπειες από τη γήρανση του πληθυσμού στην Ευρωζώνη, η γήρανση του πληθυσμού που προκύπτει από τις αυξήσεις του προσδόκιμου ζωής και τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων, αναμένεται ευρέως να οδηγήσει σε μία μείωση της προσφοράς εργασίας και απώλεια παραγωγικότητας, καθώς και σε αλλαγές στη συμπεριφορά, και είναι πιθανόν να έχει δυσμενές αποτέλεσμα στον δυνητικό ρυθμό ανάπτυξης. Το ποσοστό εξάρτησης των ηλικιωμένων της ευρωζώνης, που ορίζεται ως το ποσοστό των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών προς τα άτομα ηλικίας 15-64 ετών (το εργατικό δυναμικό), προβλέπεται ότι θα είναι σημαντικά αυξημένο το 2070, φθάνοντας στο 52% από λίγο πάνω από το 30% που ήταν το 2016. “Μία αύξηση του ποσοστού αυτού σημαίνει ότι μειώνεται ο αριθμός των εργαζομένων που αντιστοιχούν δυνητικά σε κάθε συνταξιούχο, εφόσον δεν αλλάξει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης, προκαλώντας σημαντικό δημοσιονομικό βάρος για τις χώρες που συμβαίνει αυτό όσον αφορά τα δημόσια συνταξιοδοτικά τους συστήματα”, σημειώνεται στο άρθρο.

Οι χώρες με τα μεγαλύτερα ποσοστά εξάρτησης των ηλικιωμένων (πάνω από 30%) είναι σήμερα η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Φινλανδία. Τα ποσοστά αυτά προβλέπεται να αυξηθούν περισσότερο από 35 ποσοστιαίες μονάδες το 2070 στην Κύπρο, την Πορτογαλία και τη Σλοβακία, με την Πορτογαλία να έχει τότε ένα ποσοστό 67%, που θα είναι το υψηλότερο στην Ευρωζώνη. Ποσοστά εξάρτησης πάνω από το 60% προβλέπεται ότι θα έχουν το 2070 η Ελλάδα, η Ιταλία και η Κύπρος. Αντίθετα, η Ιρλανδία προβλέπεται να έχει τότε το χαμηλότερο σχετικό ποσοστό στην ευρωζώνη, ενώ για το Βέλγιο, την Ισπανία και τη Γαλλία προβλέπονται οι μικρότερες αυξήσεις του.

Το προσφυγικό λύνει το πρόβλημα;

“Η μετανάστευση δεν λύνει το πρόβλημα”, ανέφερε η Χάρις Συμεωνίδου από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, άλλη μία επιστήμονας που κλήθηκε να μιλήσει στην ειδική επιτροπή της Βουλής. Και ο λόγος είναι απλός: μπορεί πρόσκαιρα να δώσουν μίαν ανάσα στο δημογραφικό πρόβλημα, όμως μακροπρόθεσμα, οι μετανάστες θα ενσωματωθούν στον γενικό πληθυσμό και θα ακολουθήσουν το ίδιο μοτίβο ζωής, δηλαδή λιγότερα παιδιά και καλύτερη ζωή.

Υπογεννητικότητα: Εδώ κρύβεται το μυστικό!

Η γήρανση του πληθυσμού είναι το ένα και τρομακτικό σκέλος του προβλήματος που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και η χώρα μας. Όλα όμως ξεκινούν διότι αντίστοιχα οι Ευρωπαίοι και ειδικά οι Έλληνες, έπαψαν να γεννούν!

Η υπογεννητικότητα είναι ένα χρόνιο πρόβλημα για την πατρίδα μας, το οποίο δεν σχετίζεται αποκλειστικά και μόνο με την οικονομική κρίση. Σύμφωνα με την καθηγήτρια του Χαροκοπείου Αλεξάνδρα Τραγάκη η οικονομική κρίση επιδείνωσε το πρόβλημα, αλλά δεν είναι σημερινό αφού τα τελευταία έξι χρόνια “χάθηκαν” 110.000 γεννήσεις, δηλαδή περισσότερες από τις γεννήσεις ενός έτους. Αυτή είναι η καρδιά του προβλήματος αλλά και ενδεχομένως εδώ κρύβεται και η λύση! Οι γεννήσεις στην Ελλάδα χάνονται ολοένα και περισσότερο διότι η νοοτροπία των ζευγαριών αλλά και των γυναικών έχει εν πολλοίς αλλάξει και πλέον οι άνθρωποι θέτουν χαμηλά στις προτεραιότητές τους τη δημιουργία οικογένειας και ψηλότερα την οικονομική τους ευμάρεια και την καλοζωία. Παράλληλα, η απουσία κινήτρων από το κράτος (όπως οι φοροαπαλλαγές ή τα επιδόματα) για τη δημιουργία οικογένειας με περισσότερα από ένα παιδιά αποτρέπει ολοένα και περισσότερα ζευγάρια από την αναπαραγωγή. Σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση αλλά και τη γενικότερη καλλιέργεια ενός κλίματος αβεβαιότητας έχουν οδηγήσει μια ολόκληρη γενιά, κυρίως αυτήν των τριαντάρηδων και σαραντάρηδων στο να αποφεύγουν να επωμιστούν τα βάρη που συνεπάγεται ένα παιδί.

Η λύση;

Η λύση είναι μία και όπως φαίνεται σε κάποια κράτη όπως η Γαλλία εφαρμόζεται: ενίσχυση των κινήτρων για τη δημιουργία οικογένειας. Το ουσιαστικό πρόβλημα δηλαδή εντοπίζεται στην απουσία πολιτικής από το κράτος που θα πείσει τους ανθρώπους να αποκτούν παιδιά!

Η κυρία Τραγάκη μιλώντας στη Βουλή υπογράμμισε ότι η ενίσχυση της γονιμότητας πρέπει να αποτελέσει στρατηγική επιλογή της χώρας, όπως έχει συμβεί στην Κροατία, τη Σερβία και τη Βουλγαρία τα τελευταία χρόνια ή στη Γαλλία παλαιότερα με την ίδρυση υπουργείων Δημογραφίας ή Οικογένειας. Δεν ξέρουμε αν η δημιουργία υπουργείου είναι η ενδεδειγμένη λύση, εκείνο όμως που γνωρίζουμε πολύ καλά είναι ότι δεν υπάρχει καμία στοχευμένη πολιτική που να πείθει τα νέα ζευγάρια ότι το κράτος είναι δίπλα τους στη δημιουργία οικογένειας. Μήπως όμως κάποιος, κάπου, κάπως πρέπει επιτέλους να μας βγάλει από τον εθνικό μας λήθαργο πριν ξυπνήσουμε μια μέρα και βρεθούμε σε μια χώρα… γερόντων;

Με στοιχεία από το ΑΠΕ-ΜΠΕ

Διαβάστε ακόμη:

Η επιστήμη της αθανασίας: είσαι αρκετά πλούσιος για να ζήσεις για πάντα;