Χαμηλές πτήσεις, Ισοβίτης, Η ζωή μετά… η «καυστική» πένα του πολυβραβευμένου σκιτσογράφου έχει υπογράψει μερικά από τα πιο διάσημα κόμικς των τελευταίων 35 χρόνων. Το μαύρο χιούμορ και η ευστοχία των έργων του ήταν πάντα τα στοιχεία που τον έκαναν να ξεχωρίζει. Οι χαρακτήρες των κόμικς του έχουν εμπνεύσει τηλεοπτικές σειρές, θεατρικές παραστάσεις, ακόμα και διατριβές και μαθήματα στο πανεπιστήμιο. Δεν είναι και μικρή επιτυχία για ένα δημιουργό. Και όμως, ο Αρκάς προτιμάει να παραμένει ανώνυμος και να αφήνει τους χαρακτήρες να μιλάνε γι’ αυτόν…

Φέτος το καλοκαίρι, με αφορμή ένα σχέδιό του για την κυβέρνηση που οδήγησε σε καταιγισμό αντιδράσεων από μία μερίδα της κυβέρνησης, τα φώτα έπεσαν πάνω του… ακόμα όμως και αυτή τη στιγμή, παρέμεινε μία διακριτική παρουσία που έχει ως στόχο να μας κάνει να γελάμε, να προβληματιζόμαστε, να ευαισθητοποιούμαστε, να περνάμε όμορφα, παρέα με τα κόμικς του. Μέσω του χιούμορ, της αυτολύπησης και των ορμών των ηρώων του, ο σπουδαίος δημιουργός παρουσιάζει τις χαρές, τις ατυχίες και τα σημαντικότερα προβλήματα που θα είναι για πάντοτε διαχρονικά και θα απασχολούν κάθε άνθρωπο.

Η αρχή της «γέννησης» ενός μύθου…

Η πρώτη του «εμφάνιση» έγινε το Νοέμβρη του 1981 στο περιοδικό ΒΑΒΕΛ με τον αξέχαστο «Κόκορα». Την ίδια ακριβώς εποχή, εικονογραφούσε και διηγήματα, με γνωστότερο το « Ένα παιδί και ο σκύλος» που εκδόθηκε το 1985. Ο Αρκάς προκάλεσε αίσθηση στο χώρο από την αρχή, γιατί από τα πρώτα του έργα έδειξε πόσο ολοκληρωμένος ήταν ως καλλιτέχνης. Από τότε δεν έχει πάψει στιγμή να τροφοδοτεί τον κόσμο με τα καυστικά του σκίτσα. Το βασικό μοτίβο πάνω στο οποίο κινούνται οι εικονογραφημένες ιστορίες του είναι συγκεκριμένοι πρωταγωνιστές, συνήθως από τον κόσμο των ζώων, που πραγματεύονται ένα ξεχωριστό θέμα σε καθεμιά από τις σειρές των βιβλίων του.

Οι ήρωές του έχουν διάρκεια και με τα χρόνια εξελίσσονται και αποκτούν ένα δικό τους ρόλο. Τα θέματα που πραγματεύεται είναι πολλά, από την πολιτική και την θρησκεία, μέχρι το σεξ, την μετά θάνατον ζωή και καίρια φιλοσοφικά ερωτήματα. Χρησιμοποιεί «πικάντικη» γλώσσα, βλασφημίες, επικίνδυνα λογοπαίγνια και θίγει κάθε λογής κακώς κείμενα. Η δαιμόνια πένα του, δεν αφήνει τίποτα και κανέναν να ξεφύγει από τον καυστικό σχολιασμό του, γεγονός που κάνει πολλούς να τον θεωρούν προκλητικό. Τα βιβλία του είναι από τα λίγα ελληνικά κόμικς που έχουν μεταφραστεί σε τόσες ξένες γλώσσες, όπως στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, πορτογαλικά, σέρβικα, βουλγάρικα, πολωνικά και ρουμάνικα. Αποτελούν το πρώτο προϊόν κόμικ που πέρασε τα σύνορα της χώρας μας με τέτοια επιτυχία, γεγονός ιδιαίτερα εντυπωσιακό, αν σκεφτεί κανείς τα ευφυή λογοπαίγνια που πλέκει με μαεστρία ο σκιτσογράφος και που είναι εξαιρετικά δύσκολο να μεταφραστούν σε άλλες γλώσσες. Η χρήση της γλώσσας είναι άλλωστε το δυνατό του στοιχείο, σε συνδυασμό με τη δημιουργία σουρεάλ χαρακτήρων.

Ανάμεσα στα μνημειώδη έργα του το «Η ζωή μετά» που πραγματεύεται τα αιώνια ερωτήματα περί ζωής και θανάτου, το «Ξυπνάς μέσα μου το ζώο», ο «Καστράτο» με την αγαπημένη μας Λουκρητία και οι «Χαμηλές Πτήσεις». Οι Χαμηλές Πτήσεις ίσως και να είναι η πιο ξακουστή σειρά κόμικ του Αρκά – δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο περιοδικό Έψιλον της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας το 1991- και φέτος έριξαν αυλαία με ένα συγκινητικό επίλογο, αφήνοντας χώρο για τις νέες σπαρταριστές ιστορίες του μοναδικού Αρκά.

Ποιος είναι όμως, ο Αρκάς;

Πόσο χρονών είναι; Που του αρέσει να συχνάζει; Έχει οικογένεια και παιδιά; Σε ποια περιοχή μένει; Ερωτήματα απλά και καθημερινά που όμως, όσον αφορά στον Αρκά δε θα βρουν ποτέ απάντηση. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και 4-5 άτομα που έχουν έρθει σε «επαφή» μαζί του, όχι μόνο δεν τον έχουν γνωρίσει αλλά δεν του έχουν μιλήσει ποτέ στο τηλέφωνο.

Όπως για παράδειγμα, ο συγγραφέας Αύγουστος Κορτώ που πρόσφατα χρησιμοποίησε ένα σκίτσο του από την σειρά «Κόκκορας» στο εξώφυλλο του βιβλίου του «Έρως ανίκατε μάσαν» και η μόνη επαφή έγινε μέσω της εκδότριας Άννας Πατάκη. ‘Η το πιο τρανό παράδειγμα, σύμφωνα με τον Γιώργο Μπαζίνα, εκδότη του ιστορικού περιοδικού «ΒΑΒΕΛ», όπου ο Αρκάς εμφανίστηκε για πρώτη φορά με τον… ανασφαλή «Κόκκορα» το 1981, που δεν τον έχει γνωρίσει ποτέ παρόλο που συνεργάζονταν για τόσα χρόνια και αργότερα στα περιοδικά που διαδέχθηκαν τη «ΒΑΒΕΛ»: στο «Πάρα Πέντε» και στο «Μικρό Παραπέντε». Μάλιστα, η πρώτη επαφή με τον εκδότη έγινε μέσω μίας φίλης του Αρκά, η οποία πήγε τα σχέδιά του στα γραφεία τους.

Μάλιστα, όταν μετά από ένα χρόνο που τυπώνονταν τα σχέδιά του στο περιοδικό ΒΑΒΕΛ, το κοινό απαίτησε να δοθεί στη δημοσιότητα μία φωτογραφία του για να δουν το πρόσωπο του λατρεμένου τους σκιτσογράφου, μετά από ημέρες που τους είχε στην αναμονή και μετά από ανακοίνωση ότι θα γίνει η αποκάλυψη, σύντομα τελικά έδωσε στη δημοσιότητα απλά ένα ακόμα σκίτσο ενός άντρα με τον «Κόκορα» στον ώμο του. Υποθέσεις έχουν γίνει πολλές. Υπάρχουν άνθρωποι που υποστηρίζουν ότι το πραγματικό του όνομα είναι Άρης Καστρινός (ΑΡ – ΚΑΣ), ενώ άλλοι λένε πως το όνομά του ήταν κάποιο από αυτά που υπέγραφε στο ξεκίνημα της πορείας του, δηλαδή Αντώνης Ευδαίμων ή Γεράσιμος Σπανοδημήτρης, αν και το πιθανότερο είναι να πρόκειται για ψευδώνυμα.

Μια άλλη άποψη, είναι ότι πρόκειται για κάποιον καθηγητή πανεπιστημίου ή γιατρό που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του λόγω ακριβώς της διττής του ιδιότητας. Σύμφωνα πάντως με το επίσημο site το Αρκάς είναι απλά ένα ψευδώνυμο που δηλώνει την καταγωγή του. Πάντως, τα ελάχιστα άτομα που τον ξέρουν, όπως είναι ο Πέτρος Μαρτινίδης, ο οποίος διδάσκει θεωρία και κριτική της αρχιτεκτονικής και σχεδιασμό θεατρικών χώρων στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ και έχει ασχοληθεί αρκετά με τον Αρκά και έχει γράψει και δοκίμια επάνω σε αυτόν, υποστηρίζει ότι το γεγονός ότι θέλει να διατηρεί την ανωνυμία του είναι επειδή απλά είναι μία φιλοσοφία ζωής, δεν του αρέσει η έντονη συναναστροφή με τους ανθρώπους και προτιμάει να κρατάει μία απόσταση.

Άλλωστε, απ’ ότι φαίνεται , αφήνει τους χαρακτήρες των κόμικς του, τον Ισοβίτη, τον Χλέμπουρα, τον Καλό λύκο, τον Παντελή, τον Μοντεχρήστο, τον Καστράτο, την Λουκρητία να μιλάνε για αυτόν και να σατιρίζουν με το δικό τους μοναδικό τρόπο τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις.

Ο βραβευμένος Ισοβίτης!

Ο «Ισοβίτης» φυλακίστηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα «Πρώτη» τον Σεπτέμβριο του 1988 και μπορούμε να πούμε ότι είναι από τα λίγα, αν όχι από τα μοναδικά κόμικς που λατρεύτηκαν τόσο πολύ και που κατάφεραν να περάσουν από τις σελίδες στο θεατρικό σανίδι, στην τηλεόραση, να βραβευτούν, αλλά και να γραφτούν διδακτορικές διατριβές επάνω τους ή να γίνουν μάθημα σε πανεπιστήμια.

Η διαμονή του ως καθημερινό comic strip στην εφημερίδα κράτησε μέχρι τον Αύγουστο του 1990. Λίγες μέρες πριν την δημοσίευση, είχε προηγηθεί η αναγγελία της σειράς με σκιτσάκια του Μοντεχρήστου και του Ισοβίτη ενώ, μετά το τέλος της σειράς ακολούθησε ένας αποχαιρετισμός των ηρώων, στο τελευταίο φύλλο της εφημερίδας (5 Σεπτεμβρίου1990).

Τα στριπάκια κυκλοφόρησαν αρχικά από τις εκδόσεις «Ars Longa», συνολικά σε 4 άλμπουμ: «Κακές Παρέες» (1989), «Ένα ποντίκι στη σούπα μου» (1989), «Γιατρέ, έχω ένα βάρος» (1990), «Ο Θεός αγαπάει τον Κλέφτη» (1990). Αργότερα μετακόμισαν στις εκδόσεις «Νέα Σύνορα- Λιβάνη», καταλήγοντας το 2004 στις εκδόσεις «Γράμματα» σε έναν καλαίσθητο συγκεντρωτικό τόμο, χρωματισμένο από τον Βαγγέλη Παπιομύτογλου. Το 1989 ο Ισοβίτης δραπετεύει στο… θέατρο. Η «Ομάδα Θέαμα» σε σκηνοθετική επιμέλεια του Γιάννη Κακλέα και με την επιτυχημένη σειρά κόμικς-παραστάσεων «Στο βάθος μύθος» (’86-’87), «Στο βάθος… κτήνος» (’89-’90 ), «Στο βάθος… βάθος αμέτρητο» (’92-’93) και «Ούπς» (2001-’02), ζωντανεύουν ατάκες από τις σελίδες των κόμικς. Ενώ η σειρά δημοσιευόταν ακόμα στην «Πρώτη» ( Ιούνιος 1990), ο Ισοβίτης κάνει κι ένα σύντομο πέρασμα ως κόμικς- guest star στις σελίδες της εφημερίδας «ΒΑΒΕΛ» σε μια ιστορία του Μήτσου Κυκλάμινου. Το 1992 και 1993 συμβαίνει μια άλλη, αναπάντεχη μετενσάρκωση.

Ο Ισοβίτης και η παρέα του γίνονται κούκλες στα χέρια του Μάνθου, της Άννας και της Ντοντό Σαντοριναίου. Κουκλοθέατρο λοιπόν, αλλά προορισμένο να εμφανίζεται σε 5λεπτα επεισόδια στην τηλεόραση της ΕΤ-1, λίγο πριν το νυχτερινό δελτίο Ειδήσεων. Σε αυτά τα τηλεοπτικά πεντάλεπτα, τη φωνή του Ισοβίτη απέδιδε ο Γιώργος Νινιός, ενώ τη φωνή του Μοντεχρήστου η Σοφία Βόσσου. Εκεί όμως, που έγινε η μεγάλη ανατροπή ήταν τον Ιανουάριο του 1996 όπου ο Ισοβίτης πήγε στο …Μέγαρο όπου παρουσιάστηκε μια ιδιόμορφη κόμικς-Όπερα του Δημήτρη Μαραγκόπουλου σε λιμπρέτο… Αρκά!

Τίτλος «Το ταγκό των σκουπιδιών», με συμπρωταγωνιστές του Ισοβίτη, τα αδελφάκια του από το στριπ «Μετά την καταστροφή». Τους δύο φυλακισμένους ενσάρκωναν ο Γ. Σαμαρτζής και ο Ν. Στεφάνου, ενώ ο Π. Αθανασόπουλος και ο Τ. Χάνος, έκαναν το μάγειρα και τον δεσμοφύλακα αντίστοιχα. Εκτός από τις έντεχνες μετενσαρκώσεις, ο …κατάδικός, έγινε αφορμή και για ακαδημαϊκές συζητήσεις. Το 1992, ο Π. Μαρτινίδης με αφορμή τον Ισοβίτη, δημοσιεύει το βιβλίο: «Η υψηλή τέχνη της απελπισίας» ενώ το 1997 και για 2 περίπου χρόνια, ο Ισοβίτης γίνεται μάθημα στην Πάντειο.

Η συλλογή των εργασιών και τα σχετικά μελετήματα για τις «κοινωνικές αναπαραστάσεις της φυλακής και ΜΜΕ» υπό την επίβλεψη της Αφροδίτης Κουκουτσάκη, καταλήγουν το 1999 στο βιβλίο «Εικόνες εγκλήματος» που περιλαμβάνει και την εξειδικευμένη μελέτη του A. Francia: «Εγκληματολογικές περιπλανήσεις στον Ισοβίτη του Αρκά».

Η μέρα που ο Αρκάς… «σώπασε»

Μετά από πάνω από 30 χρόνια επιτυχημένης πορείας, ο Αρκάς «σώπασε» για λίγο φέτος το καλοκαίρι. Τον Ιούνιο, οι διαχειριστές της σελίδας του στο Facebook ανήρτησαν ένα σκίτσο του που έθιγε την πολιτική κατάσταση και πιο συγκεκριμένα την κυβέρνηση. Η διάδοσή του ήταν ταχύτατη και μέσα σε λίγες ώρες έγινε ανάρπαστο, ξεσηκώνοντας αντιδράσεις από τους πολιτικούς κύκλους.

Μάλιστα, κάποιοι έσπευσαν να κατηγορήσουν τον μαέστρο του χιούμορ για χρηματισμό από αντιπάλους της κυβέρνησης, ενώ άλλοι έσπευσαν να τον «χρησιμοποιήσουν» σε πολιτικά παιχνίδια. Έτσι, ο Αρκάς, που έχει γαλουχήσει γενιές ολόκληρες με τη σάτιρά του και πρόσφερε με γενναιοδωρία στους διαχειριστές της σελίδας του στο facebook το ελεύθερο να ανεβάζουν τα σκίτσα του, ζήτησε να σταματήσουν οι αναρτήσεις. Κάτι απολύτως λογικό, αν σκεφτεί κανείς ότι ο ίδιος προτιμά την ανωνυμία και ότι η σάτιρά του δεν είχε ποτέ σκοπό την στοχοποίηση συγκεκριμένων προσώπων, πόσο μάλλον την εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων. Φυσικά, τίποτα και κανένας δεν μπορεί να σταματήσει τον Αρκά, που μετά από λίγο ξεκίνησε και πάλι τις δραστηριοτητές του στο facebook με ένα αιχμηρό, όπως πάντα, σκίτσο.

Διαβάστε ακόμη:

Γελάσατεεεε; Δείτε 10 παλιές ελληνικές ταινίες που αγαπάμε (+πρέπει να έχουμε δει)!